Μεγαλώνουμε οι άνθρωποι και, συνήθως, μεγαλώνουμε γρήγορα - τουλάχιστον σε ό,τι έχει να κάνε με την εσωτερική αντίληψη του χρόνου του καθενός. Καθώς μεγαλώνουμε, μάλιστα, όπως κανείς έχιε ίσως αντιληφθεί από την εμπειρία του, σπάνια μένουμε απαράλλαχτοι. Το αντίθετο. Αλλάζουμε άρδην και πολύ, απλώς όχι απότομα. Γιατί, μπορεί η ζωή να περνά γρήγορα, αλλά, αν σταθούμε τυχεροί, είναι αρκετά μεγάλη. Από μικρά πλάσματα, σιγά-σιγά μιλάμε, εκφραζόμαστε, σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε, αλληλεπιδρούμε, μαθαίνουμε...
Δεν είναι όμως αυτά κάτι καινούργιο, που δεν έχουμε ξανασκεφτεί οι περισσότεροί μας. Ίσως ούτε όσα γράφονται παρακάτω είναι κάτι πρωτόγνωρο για κάποιους - ίσως και για όλους. Αλλά κάτι που σταδιακά κυριεύει πολλούς ανθρώπους καθώς μεγαλώνουν είναι μία τάση προς μία ζωή και συμπεριφορά «καθώς πρέπει». Πόσοι και πόσοι δεν έχουν υπάρξει στην εφηβεία τους - η οποία, παρά την κοινή πλάνη, εκτείνεται συνήθως και πλέον των δύο πρώτων δεκαετιών της ζωής των περισσότερων ανθρώπων - επαναστάτες μετά ή άνευ αιτίας, απερίσκεπτοι διεκδικητές ενός κόσμου, δικαιότερου, ομορφότερου, καλύτερου. Και πόσοι από αυτούς δεν μεταλλάσσονται ξαφνικά σε ήπιους, απλούς και καθημερινούς ανθρώπους, που συμβιβάζονται πολύ πιο εύκολα με τον κόσμο; Ίσως και οι περισσότεροι.
Αυτό δεν είναι, δα, και παράλογο, αν το σκεφτεί κανείς. Στην εφηβεία κάνει κανείς πολλές απερισκεψίες και, όσο να πει κανείς, αλλιώς σκέφτεται κανείς όταν έχει στην πλάτη του ένα στεγαστικό και δύο παιδιά, κι αλλιώς όταν έχει στην πλάτη του ένα κασόνι μπύρες. Αλλά δεν είναι αυτά που χαρακτηρίζουν αυτήν την μετάβαση. Ή, μάλλον, είναι, απλώς την χαρακτηρίζουν πολύ περισσότερο φαινοτυπικά παρά γονοτυπικά. Διότι, τα παραπάνω δεν είναι παρά απλές και οφθαλμοφανείς εκφράσεις μίας εκ βαθέων μετάλλαξης του «είναι» του ατόμου από μία επαναστατική φύση, που πλημμυρίζει από επαναστατικότητα τόσο που την εκτονώνει με τους πιο χαζούς - και συχνά επικίνδυνους - τρόπους, σε μία συντηρητική οντότητα που αποφεύγει τον όποιο «κίνδυνο» σε κάθε του εκδήλωση. Η ουσιαστική αλλαγή έχει γίνει στην ίδια την κοσμοαντίληψη του ατόμου. Από εκεί που το άτομο ορμάται από την εγγενή του διάθεση να αλλάξει όλον τον κόσμο και να τον φέρει σε μία κατάσταση καλύτερη από το σήμερα, το άτομο συνήθως καταλήγει απλώς να υπάρχει. Αυτή η κατάληξη, ωστόσο, δεν έρχεται παρά αργά στη ζωή του, τότε που ίσως φύσει πλέον θεωρεί ότι δεν έχει το περιθώριο να κάνει πολλά πράγματα.
Πριν από αυτήν την κατάληξη, το άτομο περνά από διάφορα στάδια, κατά τη μετάβασή του από έναν απερίσκεπτο επαναστάτη σε μία ακόμα ύπαρξη. Ένα από αυτά, ίσως το χαρακτηριστικότερο όλων, είναι αυτό το «καθώς πρέπει». Το άτομο, σταδιακά, αρχίζει να νοιάζεται όλο και περισσότερο για τη συντήρηση των κοινωνικών νορμών. Για την ακρίβεια, δεν είναι η συντήρηση καθεαυτή που το απασχολεί, αλλά το γεγονός ότι, συντηρώντας και διαιωνίζοντας τα υπάρχοντα κοινωνικά στερεότυπα, μπορεί κανείς εύκολα πολλές φορές να ελιχθεί μέσα στην ίδια την κοινωνία - πράγμα απολύτως λογικό. Άλλες φορές, αυτά τα στερεότυπα είναι στοιχειώδη. Κανείς δε θα ήθελε κόσμο να κυκλοφορεί γυμνός στη δημόσια συγκοινωνία - αν μη τι άλλο, για λόγους υγιεινής. Άλλες φορές, ωστόσο, η τυφλή υπακοή σε κοινωνικές νόρμες δεν είναι παρά απλώς ένα μέσο για να επιτευχθούν άλλοι σκοποί. Για παράδειγμα, η κοινωνική συμμόρφωση σε ό,τι αφορά το ντύσιμο - αυτό που π.χ. σε ένα εργασιακό περιβάλλον, συχνά αποκαλείται dress code - είναι ένα δείγμα περιττής κοινωνικής συμμόρφωσης. Διότι, δε συνδέεται με κανέναν τρόπο με την απόδοση των ίδιων των εργαζομένων και άρα με την κερδοφορία μίας επιχείρισης. Ή, μάλλον, συνδέεται, με τρόπο ξεκάθαρο και προφανή. Αν κανείς κρίνει ένα άτομο - και άρα, κι έναν οργανισμό - από τη δημόσια εικόνα του, τότε δεν μπορεί παρά αυτές οι κρίσεις να έχουν έναν άμεσο αντίκτυπο στο ίδιο το άτομο - και άρα, και τον οργανισμό. Έτσι, η προσκόλληση στα κοινωνικά στερεότυπα, τις νόρμες και τις συμβάσεις δρα ενισχυτικά προς τις ίδιες και τη διαιώνισή τους.
Αυτά δεν είναι σίγουρα καμία σοφία. Πρακτικά, όπως και όλα τα στερεότυπα, κάνουν τη ζωή των ανθρώπων πιο εύκολη. Διότι, είναι πιο απλό κανείς να κρίνει κάθε κατάσταση στερεοτυπικά παρά να δρα και να σκέφτεται εκ του μηδενός κάθε στιγμή - πράγμα που συχνά, πράγματι, δεν έχει νόημα. Έτσι, καθώς το άτομο μεγαλώνει και καλείται να σταθεί περισσότερο στα πόδια του, ο δρόμος του περνάει συνήθως μέσα από την καθολική σχεδόν ρήξη με την παλιότερη επαναστατικότητά του - φύσει ασύμβατη με κάθε είδους συμβάσεις - και καταλήγει στην πλήρη σχεδόν συμμόρφωση με πράγματα που ο παρελθών εαυτός θα θεωρούσε «αστεία». Από εκεί που η εμφάνιση δε μετράει αν δεν εκφράζει κάτι, ξαφνικά περνάει το άτομο στο dress code. Από την άναρχη ζωή και τις διάφορες «χαλεπές» ασχολίες, περνά σε πιο τυπικές συνήθεις που «του αρμόζουν». Όλα αυτά, σαφώς, σφυρηλατούν μία νέα ταυτότητα, η οποία, σε πολλές περιπτώσεις, μπορεί να είναι κι αυτή που το άτομο θέλει να αποκτήσει. Διότι, μπορεί πράγματι, αυτή η ταραχώδης επαναστατικότητα να μην του ταιριάζει, να ήταν απλά μία «φάση», όπως συχνά λέει ο κόσμος.
Από την άλλη, όμως, συχνά όλη αυτή η μετάβαση σε μία ζωή που, όπως λέγεται, είναι πιο «ήσυχη», δεν είναι παρά μία βουβή έκφραση κόπωσης. Διότι, το να είναι κανείς καθημερινά στις επάλξεις της ζωής, το να αλλάζει καθημερινά, με την κάθε του ανάσα, τον κόσμο, δεν είναι εύκολο. Θέλει μία γερή κράση, μία κράση που χτίζεται, αλλά θέλει συνεχή συντήρηση. Το να στραφεί κανείς σε πιο «τετριμμένες» οδούς και σε πιο «πεπατημένους» τρόπους διαβίωσης δεν είναι μία «ελαφρά τη καρδία» λύση, αλλά μία φυσιολογική επιλογή εξοικονόμησης δυνάμεων. Το να εγκαταλείψει κανείς τις ιδέες τους και τα ιδανικά του για άλλα, πιο «ξεκούραστα», δεν είναι μεμπτό, αλλά αναμενόμενο. Αυτή η μετάβαση από τον «επαναστάτη» στον «καθώς πρέπει» είναι αυτή που χαρακτηρίζει τις περισσότερες ζωές - κάποιες φορές και για καλό, μάλιστα.
Αλλά, είναι οι γνήσιοι επαναστάτες που λείπουν κάθε στιγμή από τον κόσμο...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου