Συναίσθημα και Σκέψη

Συναίσθημα και Σκέψη. Είναι δύσκολο πολλές φορές να δει κανείς πού ξεκινά η σκέψη, και πού τελειώνει το συναίσθημα. Είναι δύσκολο, ίσως γιατί δεν ξέρει κανείς τι ακριβώς είναι το κάθε ένα από αυτά τα δύο ή, ακόμα - ακόμα κι αν ξέρει, δεν μπορεί να διακρίνει πώς το ένα διαδέχεται το άλλο και πώς, κάποιες στιγμές, το ένα επισκιάζει το άλλο. Ίσως, ακόμα πιο δύσκολο να γίνεται το όλο εγχείρημα όταν κανείς ανακαλεί καταστάσεις στις οποίες μία θυμική αντίδραση φαντάζει ιδανική, λυτρωτική, αλλά είναι κατά βάθος σίγουρος ότι δεν είναι αυτή που εξυπηρετεί το σκοπό του.

Σκοπός και Τέλος. Ίσως η σκέψη να είναι το τέλος και ο σκοπός του συναισθήματος και το συναίσθημα να είναι το τέλος και ο σκοπός της σκέψης. Αφ' ενός, σίγουρα, κάθε συναίσθημα μπορεί να προκαλέσει σκέψη, μπορεί να φέρει προβληματισμό· πρωτογενώς μεν σε ό,τι αφορά την ίδια του τη γενεσιουργό αιτία, δευτερογενώς δε σε ό,τι έχει να κάνει με τη διαχείρισή του, αν αυτή είναι αναγκαία. Οφείλει, όμως, ένα συναίσθημα να προκαλεί σκέψεις; Δεν είναι το συναίσθημα μία κατάσταση αυτόνομη, που γεννάται αυθόρμητα έπειτα από κάποιο εξωτερικό ή/και εσωτερικό ερέθισμα και που, ως τέτοια, δεν οφείλει να οδηγήσει κάπου παρά μόνο να βιωθεί και να ολοκληρωθεί, αν αυτό είναι εφικτό; Ιδωμένο έτσι, ένα συναίσθημα μπορεί να τελειώνει όταν ξεκινά μία σκέψη - αλλά μπορεί και να πορεύεται μαζί της - με βεβαιότητα όμως δεν εμφανίζεται έχοντας ως σκοπό τη γέννηση μίας. Αφ' ετέρου, κάθε σκέψη μπορεί να δημιουργήσει, να ανασύρει ή να αποκαλύψει συναισθήματα, ειδικά στην περίπτωση που αυτή γίνεται με αφορμή κάποιο, οποιοδήποτε, συναίσθημα, αλλά και γενικά κάθε σκέψη, πάνω σε όποιοδήποτε θέμα έρχεται με στόχο να επιφέρει τελικά την πλήρωση ενός συναισθήματος· ακόμα καλύτερα, μίας συναισθηματικής ανάγκης.

Συναίσθημα και Ανάγκη. Αισθανόμαστε από ανάγκη. Ή, ακόμα καλύτερα, σκεφτόμαστε έτσι ώστε να καλύψουμε την ανάγκη να αισθανθούμε. Δεν είναι λίγες οι φορές άλλωστε, που αυτό είναι φανερό. Σκεφτόμαστε πώς θα προγραμματίσουμε τη ζωή μας με σκοπό να μπορούμε να αισθανθούμε πιο άνετα και να την απολαύσουμε, να βάλουμε αυτό το επίρρημα, το «ευ», μπροστά από το ζην. Ακόμα και όταν ο στόχος δεν είναι αυτό το «ευ», παραμένει βαθιά συναισθηματικός· λέγεται ασφάλεια, λέγεται σιγουριά, λέγεται σταθερότητα κι όλα αυτά μόνο να τα νιώσει μπορεί κανείς. Σε βαθύτερο επίπεδο, εκεί που δεν είναι τόσο πρόδηλο ότι η σκέψη στοχεύει σε ένα συναίσθημα, αναγνωρίζει κανείς και πάλι αμιγώς συναισθηματικούς στόχους. Σκεφτόμαστε τις δυσκολίες μίας κατάστασης, με μόνο ουσιαστικό στόχο να βρούμε έναν τρόπο να νιώσουμε ελεύθεροι από αυτές. Σκεφτόμαστε τις συνέπειες των πράξεών μας για να επιβεβαιώσουμε ότι αυτές δεν ήταν εσφαλμένες ή, αν πια είμαστε σίγουροι για το λάθος τους, για να μάθουμε από αυτές και να μην έρθουμε ξανά στην ίδια - συναισθηματική - θέση.

Σκέψη και Λάθη. Σκεφτόμαστε συχνά τα λάθη μας. Συνειδητά ή ασυνείδητα, τα λάθη μας έρχονται και μας συναντούν μέσα στις σκέψεις μας. Είναι ένα είδος κοινωνικής εκδήλωσης των λαθών η σκέψη, μέσα στην οποία όλα μαζί έρχονται και, συναναστρεφόμενα το ένα το άλλο, διασκεδάζουν και συχνά, κανονίζουν κι άλλες τέτοιες κοινωνικές εκδηλώσεις, έρχονται και σε άλλες σκέψεις, για να επαναλάβουν αυτό το «πανηγύρι». Συμβαίνει, και σε αυτές ακόμα τις σκέψεις, ο στόχος να είναι, τελικά να λυτρωθούμε από αυτά τα λάθη, από αυτούς τους απρόσκλητους επισκέπτες. Να λυτρωθούμε είτε μέσα από το να μάθουμε από αυτά είτε, στιγμιαία, μέσα από το να τα επαναλάβουμε. Ένας στόχος, δηλαδή, και πάλι συναισθηματικής φύσης. Ακόμα και όταν σκεφτόμαστε τα λάθη μας χωρίς σαφή πρόθεση να κάνουμε κάτι γι' αυτά, ακόμα και τότε, ασυνείδητα, αποσκοπούμε στο να προκαλέσουμε τον ίδιο μας τον εαυτό να αισθανθεί· τύψεις, ενοχές, άγχος ή, γιατί όχι, ικανοποίηση, ευτυχία, ηδονή.

Χειριστής και χειριζόμενος. Σε κάθε ζεύγος αντιθέτων στη ζωή, σε κάθε αλληλεπίδραση μεταξύ αντιμαχόμενων δυνάμεων, τελικά κάποιος εκ των συμβαλλόντων αναλαμβάνει τον ρόλο του χειριστή και ο άλλος τον ρόλο του χειριζόμενου, όχι κατ' ανάγκη χωρίς εναλλαγές και εντάσεις. Έτσι και με το συναίσθημα, αυτό μπαίνει στο ρόλο του ουσιαστικού χειριστή της σκέψης. Στο ρόλο ενός απόλυτου χειριστή, του οποίου η αρχή σποραδικά αμφισβητείται ή, ακόμα και παραγνωρίζεται, το συναίσθημα θέτει στην υπηρεσία του ως εργαλείο τη σκέψη με στόχο την πλήρωσή του, την ικανοποίησή του. Η σκέψη, ως χειριζόμενος εδώ, αντιδρά και προβάλλει σθεναρές αντιδράσεις συχνά αγνοώντας τον χειριστή και, πολλές φορές καταφέρνει να τον καταπιέσει. Όμως τότε το συναίσθημα αντιδρά, γιατί, συνηθισμένο στη θέση του χειριστή, στη θέση του εντολοδότη, δεν μπορεί να αντέξει την καταπίεση και, όπως αναμένει κανείς κι από ένα παιδί που του στερείται το παιχνίδι του, συμπεριφέρεται εκρηκτικά κι απρόβλεπτα, ανταποδίδοντας ποικιλότροπα την καταπίεση στο δυνάστη του. Είναι, λοιπόν, το συναίσθημα αυτό που χαράζει την πορεία και η σκέψη αυτή η οποία τραβάει το κουπί, αυτή η οποία υλοποιεί. Γιατί το συναίσθημα, είναι, κατά βάθος, ένας μωρός βασιλιάς.

*

Κι αν τελικά, τα συναισθήματα είναι απλά μία πλάνη του νου;

Ουφ! Παραβαρύναμε! Ας χορέψουμε και λίγο!

Καλό βράδυ!