Επτά χρόνια γρουσουζιά;

"Φύσει μέν ἐστιν ἄνθρωπος ζῷον πολιτικόν", έλεγε ο Αριστοτέλης. Παραφράζοντάς τον λίγο, μπορεί κανείς να πει ότι "Φύσει μέν ἐστιν ἄνθρωπος ζῷον συμμετρικόν". Διότι, η συμμετρία διέπει όλη την ύπαρξη του ανρώπου, από την φυσιολογία του ακόμα-ακόμα, μέχρι την συμπεριφορά του και από τις σκέψεις του μέχρι την υλοποίησή τους.

Σίγουρα, παρατηρώντας κανείς τον εαυτό του στον καθρέφτη, μπορεί να εντοπίσει εύκολα τη συμμετρία· είναι, άλλωστε, αυτή, μία λειτουργική συμμετρία. Είναι ένα στοιχείο που κάνει τη ζωή μας πιο εύκολη και απλοποιεί πολλές καταστάσεις. Δύο μάτια συμμετρικά ως προς έναν νοητό άξονα που τρυπά κάθετα το μέσο του ανθρώπινου κρανίου και φτάνει μέχρι τον κόκκυγα δίνουν την αίσθηση της προοπτικής και κάνουν τον ανθρώπινο κόσμο τρισδιάστατο. Δύο πόδια και δύο χέρια κινούν το ανθρώπινο σώμα και δύο αυτιά - όλα αυτά συμμετρικά ως προς τον ίδιο άξονα - του προσφέρουν την απαραίτητη ισορροπία.

Δεν περιορίζεται όμως μόνο στη φυσιολογία η συμμετρία πάνω στον άνθρωπο. Διαπερνά όλες του τις δράσεις, τις αποφάσεις, ακόμα και τις σκέψεις. Συχνά, αν όχι πάντα, σκεφτόμαστε αντανακλώντας σκέψεις άλλων - γιατί το καθρέφτισμα είναι συμμετρία· όχι πια εσωτερική για τον κάθε άνθρωπο, αλλά συλλογική, μία συμμετρία δετική, προσδίδουσα συνοχή. Αντανακλούμε τις ιδέες των γύρω μας και, με βάση αυτές, ξεκινούμε δικούς μας συλλογισμούς οι οποίοι κι αυτοί συχνά δεν ακολουθούν παρά ένα μονοπάτι που καθρεφτίζεται μέσα μας από τη συλλογιστική πορεία κάποιου άλλου. Συνακόλουθα, δε, η συμπεριφορά, είτε ως προϊόν της σκέψης είτε όχι, τείνει να είναι μία ακόμα αντανάκλαση συμπεριφορών  αμιγώς εξωτερικών ή συμπεριφορών που έχουν προκύψει από μία σκέψη σαν αυτές που περιγράφηκαν παραπάνω.

Ας γίνει εδώ σαφές, όμως, ότι δεν είναι όλες αυτές οι αντανακλάσεις απόλυτες - ίσως μάλιστα και καμία από αυτές να μην είναι απόλυτη. Διότι, το πρότυπο και το είδωλο συνδέονται άρρηκτα μέσω του καθρέφτη που από το πρώτο γεννά το δεύτερο. Όμως, ποιος από τους ανθρώπους αυτού του σύμπαντος είναι τόσο λείος και επίπεδος για να αναπαριστά πιστά ό,τι - ή έστω κάτι - από αυτά που προσλαμβάνει από το περιβάλλον του. Έτσι, αυτό που γεννιέται ως είδωλο, αποκτά δικά του χαρακτηριστικά μέσα από αυτή τη στρέβλωση του μέσου, του καθρέφτη, του ανθρώπου και γίνεται κι αυτό, με τη σειρά του, μία προτυπική μορφή, έτοιμη να δράσει και, μερικώς, να αναπαράγει το δικό της πρότυπο.

Αλλά, αυτό όλο το "συνάφι" συμμετριών και καθρεφτισμάτων είναι δοσμένο· έρχεται a priori με τη γέννηση του ανθρώπου και δρα στο παρασκήνιο όσο αυτός συναναστρέφεται, αλληλεπιδρά και, γενικότερα, ζει. Και, ως εγγενής μηχανισμός της ανθρώπινης ύπαρξης, δε μπορεί παρά να μην είναι επαρκής για κάτι πέρα από την επιβίωση την ίδια· για την πορεία μέσα σε αυτή. Είναι, από τη φύση τους, αυτοί οι μηχανισμοί ελλιπείς, αρκούν για το "ζην" αλλά όχι για το, πολυπόθητο "ευ ζην". Είναι κάτι άλλο, πέρα από αυτό, κάτι πέρα από μία απλή, λειτουργική και εξυπηρετική αντίδραση που μπορεί να φέρει το "κάτι παραπάνω" σε αυτόν που το ζητά.

Είναι το σπάσιμο του καθρέφτη, είναι η ασσυμετρία αυτή που μπορεί να δώσει την ελευθερία. Διότι, η ασυμμετρία απελευθερώνει, η ασυμμετρία απαλλάσσει από τα δεσμά των άλλων και του ίδιου του εαυτού. Δίνει, σε αυτόν που την επιβάλλει την ευκαιρία να ανοίξει νέους κόσμους, να δώσει νέα τροπή σε καταστάσεις που, λίγο έως πολύ, φαίνονταν κλειστές, άνευ εξελιξιμότητας. Μπορεί να φέρει στην επιφάνεια δεδομένα που, μέσα στο παιχνίδι των αντανακλάσεων και των μιμήσεων χάνονταν ή περνούσαν απαρατήρητα.

Είναι, άλλωστε, η εισαγωγή μίας ασυμμετρίας ο πιο αποδοτικός τρόπος να πάρει κανείς στα χέρια του την πρωτοβουλία των κινήσεων. Σε μία παρτίδα σκάκι, όπου αυτός που παίζει με τα μαύρα βλέπει από την αρχή την τον παίκτη με τα λευκά να έχει μεγαλύτερη ευχέρεια στο να δομήσει τα χαρακτηριστικά της παρτίδας, απλά και μόνο επειδή είχε την πρώτη κίνηση· είναι αυτός που δρα και, συνακόλουθα, ο παίκτης με τα μαύρα, καλείται διαρκώς να αντιδρά. Πώς αλλιώς θα μπορούσε να ξεφύγει από το απλό καθρέφτισμα των κινήσεων των λευκών, αν δεν εισήγαγε στο παιχνίδι ασυμμετρίες; Πώς θα μπορούσε να καθορίσει την πορεία της παρτίδας αν, απλά, «καθράφτιζε» ή ακολουθούσε τη σκέψη και τις κινήσεις του αντιπάλου του;

Διότι, μέσα από την ασυμμετρία, εκδηλώνεται στην ουσία του και στην ολότητά του, το καθαρώς προσωπικό στοιχείο του ατόμου. Μέσα σε καταστάσεις ασυμμετρικές, δεν υπάρχει η προτυπική μορφή που κυριαρχεί, δεν υπάρχει, με άλλα λόγια, το πρότυπο το οποίο θα δημιουργήσει το είδωλο. Το άτομο, καλείται να φέρει στο προσκήνιο σκέψεις, ιδέες και δεξιότητες, που πιθανότατα, σε μία συνήθη κατάσταση συμμετρίας, θα έμεναν στο παρασκήνιο, και να δράσει αυτοβούλως, διαμορφώνοντας το ίδιο και το περιβάλλον του. Έτσι, κατακτά το δικαίωμα να παλέψει για τη δική του εξέλιξη, για την πρόοδό του, για το "ευ".

Ας μένει όμως και στο νου ότι, δεν είναι η ασυμμετρία μία κατάσταση ισορροπίας, δεν είναι μία θέση στην οποία κανείς μένει για πολύ καιρό· δεν έχει άλλωστε νόημα. Έχει, πρωτίστως, χαρακτήρα παροδικό, παρενθετικό, θα έλεγε κανείς. Είναι μία κατάσταση καταστροφής - της προηγούμενης συμμετρίας - και, άρα, δημιουργίας. Έρχεται, σαν κεραυνός εν αιθρία για να δώσει χώρο για κάτι το νέο και, μόλις αυτό γεννηθεί, υποχωρεί και δίνει τη θέση της και πάλι στη συμμετρία. Δεν έρχεται για να μείνει και να καθιερωθεί, αλλά για να κυοφορήσει και να φέρει στον κόσμο· η ασυμετρία είναι η μήτρα της αλλαγής κι η συμμετρία η μάνα και τροφός της.

Η συμμετρία και η ασυμμετρία δεν αντιμάχονται η μία την άλλη, διότι απλά δε συνυπάρχουν ποτέ. Ακριβώς όπως ο Ήλιος δε συναντά ποτέ του τη Σελήνη, ακριβώς έτσι και η ασυμμετρία έρχεται και φεύγει πριν το χάραμα και μετά το λυκόφως, δίνοντας τα απαραίτητα, έτσι ώστε τη νέα μέρα κάτι να έχει φυτρώσει εκεί που πριν όλα ήταν ξερά.

Καλοκαίρι, Κυριακή, απόγευμα, ζέστη, τι καλύτερο από λίγη μουσική!