Ρωμαίοι - Ρωμιοί: Σημειώσατε "Χ"!

"Σας εξουθένωσε η σπιτική ζωή, η καλοπέραση σας έκανε μαλθακούς και σας είναι αρκετή μόνο η σκιά του μεγάλου ονόματος (magni nominis umbra contenti solummodo). Μπροστά σας, ακόμη και οι αντάρτες Μιλανέζοι, παρά την προδοσία τους, είναι πιο ζωντανοί και έτοιμοι να δώσουν μάχες."

Bibliothecula mylopotamiana, Codex Siculus - ΣΤ'

Κάπως έτσι απευθύνθηκε ο Αυτοκράτωρ της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Φρειδερίκος B' στους Ρωμαίους πολίτες και στην Σύγκλητο τον Αύγουστο του 1236, σε μία απόπειρά του να τους ξεσηκώσει απέναντι στην Λέγκα του Βορρά (οι "Μιλανέζοι" που αναφέρονται) και στον πάπα Γρηγόριο Θ' τον ίδιο.

Μόλις διάβασα αυτήν τη φράση για πρώτη φορά, ένιωσα κάτι να με εμποδίζει να συνεχίσω την ανάγνωση. Ήθελα, μανιωδώς να την ξαναδιαβάσω, να επιβεβαιώσω αυτό που είχα δει πριν από λίγο. Ήταν όντως, ακόμα εκεί: "Σας εξουθένωσε η σπιτική ζωή, η καλοπέραση σας έκανε μαλθακούς και σας είναι αρκετή μόνο η σκιά του μεγάλου ονόματος". Αυτό ακριβώς είπε στους Ρωμαίους, τόσο λιτά και ευθέως, τόσο απερίφραστα.

"Σας εξουθένωσε η σπιτική ζωή". Σχήμα οξύμωρο και μάλλον κωμικοτραγικό για ένα εξωτερικό παρατηρητή. Πόσοι όμως είμαστε εξωτερικοί παρατηρητές; Μήπως κι εμάς τους Ρωμιούς, όχι μόνο τους Ρωμαίους, δεν μας έφερε αυτή η "εξουθένωση από την σπιτική ζωή", εδώ που μας έφερε; Μήπως δεν μείναμε θαμπωμένοι από αυτήν την άνεση της σπιτική ζωής και ξεχάσαμε να δώσουμε τις μάχες μας; Μήπως ξεχάσαμε να αγωνιστούμε για αυτά που μας έφεραν σε αυτήν την σπιτική ζωή και επαναπαυθήκαμε στα των παρελθόντων πεπραγμένα; Μήπως μείναμε ενεοί, παρακολουθώντας από μίαν απόσταση ασφαλείας τα όσα θα έπρεπε να βλέπουμε από μέσα, τα όσα θα έπρεπε να ζούμε; Μήπως, τελικά, παραιτηθήκαμε από τον καθημερινό αγώνα προάσπισης της πνευματικής και κοινωνικής ύπαρξής μας;

~

"Η καλοπέραση σας έκανε μαλθακούς". Όπως και κάθε μακρόχρονη έκθεση στην αδράνεια. Γιατί είναι και η καλοπέραση, όπως εννοείται εδώ, ένα είδος πνευματικής αδράνειας. Είναι η αδράνεια του νου απέναντι στα τεκταινώμενα, απέναντι στα όσα αφήνουμε στην άκρη γιατί μας ζορίζουν, γιατί "μια ζωή την έχουμε", γιατί είναι αβάσταχτη τελικά η ευθύνη της ελευθερίας και δύσκολα κανείς απαρνιέται την βολή του όταν αυτή του έχει εξασφαλιστεί a priori της άφιξής του στον κόσμο. Είναι αυτή η αδράνεια στην οποία το - σίγουρα αναφαίρετο - δικαίωμά μας θα το υπερασπιστούμε μέχρις εσχάτων και θα δώσουμε μάχες σκληρές απέναντι σε όσους προσπαθήσουν όχι να την περιορίσουν. 

Όμως αυτό που έπεται μίας τέτοιας αδράνειας είναι η μαλθακότητα. Διότι μπορεί ο κόσμος να δομείται πάνω σε αρχές που ως στόχο έχουν την ελάχιστη καταβολή οποιασδήποτε μορφής κόπου και ενέργειας, είναι όμως παιδαριώδες λάθος να εφαρμόζουμε αυτήν την αρχή στην ζωή μας. Διότι η ύπαρξή μας, σε αντίθεση με αυτήν του υπόλοιπου κόσμου είναι μία ύπαρξη πλήρης συνειδήσεως, μία ύπαρξη που δεν έχει -ή δεν οφείλει να αρκείται στο να έχει - ως ενσικτώδη στόχο την ύπαρξη και μόνο, αλλά και την εξέλιξη, την πορεία μέσα σε αυτήν την ύπαρξη, την κίνηση σε μία δεύτερη διάσταση επί της απλής και ενστικτώδους υπάρξεως.

~

"Σας είναι αρκετή μόνο η σκιά του μεγάλου ονόματος". Ίσως η πιο κομψή διατύπωση αυτού που αποτελεί σήμερα η νεο-ελληνική παρελθοντολαγνία. Διότι μόνο στην σκιά αυτού του κάποτε μεγάλου ονόματος ζούμε. Η Ακρόπολη μοιάζει να μας έχει αφήσει μόνον την σκιά της πια, τίποτα παραπάνω δεν θέλησε να μας κληροδοτήσει. Είναι ίσως η τελευταία επιζούσα έκφραση του μεγάλου ονόματος, εκεί πάνω στην μοναξιά του λόφου της, και δεν θέλει να έχει συναναστροφές πολλές συναναστροφές με αυτούς που αρκούνται στην σκιά της. Διότι, όντας στην σκιά της, δεν είμαστε πραγματικά κοντά της όπως και ένας εξουθενωμένος οδοιπόρος, αρκείται στην σκιά ενός δέντρου και συνηθίζει να αδιαφορεί για την ιστορία του.

Ας μείνουμε λοιπόν να χαζεύουμε τους, κατά τα άλλα απεχθείς, Μιλανέζους να αγωνίζονται.

Και λίγη μουσική για το απόγευμα (Beata Viscera = Άγια/Ευλογημένη σάρκα):